“Ne presim që zbatimi i marrëveshjes (nënshkruar sot nga të dy vendet) të fillojë së shpejti në mënyrë që njerëzit më të cenueshëm në këtë planet të mos zhyten në pasiguri dhe kequshqyerje më të thellë”, u tha gazetarëve zëdhënësi i Shtëpisë së Bardhë, John Kirby.
Një dritare e vogël lehtësimi u hap pas marrëveshjes nënshkruar në Stamboll për të zhbllokuar eksportin e shumë tonëve drithë. Marrëveshja e arritur për të rifilluar eksportin e rreth 20 milionë tonë drithë ukrainase do të lejojë zhbllokimin e tre porteve në rajonin e Odessa, por do të duhet të gjenden anije dhe ekuipazhe të përshtatshme – dhe sigurisht të siguruara – që pritet të jetë e shtrenjtë.
Ajo që parashikon marrëveshja
Korsi të sigurta do të lejojnë anijet tregtare të lëvizin në Detin e Zi dhe të dyja palët (Rusia dhe Ukraina) zotohen “të mos sulmojnë”, sipas një zyrtari të Kombeve të Bashkuara.
Synimi është që të merren 20-25 milionë tonë drithë në kapanone në portet jashtë Ukrainës ndërsa të korrat e reja afrohen.
Në qendrën e koordinimit dhe kontrollit të operacionit, e cila do të jetë në Stamboll, do të ketë përfaqësues të të katër palëve (Ukrainë, Rusi, Turqi, OKB). Kjo qendër do të përcaktojë orarin e rrugëve të anijeve në Detin e Zi.
Nga cilat porte?
Ukraina beson se eksportet mund të rifillojnë nga Odessa dhe portet e saj “satelitore” të Pivdenit dhe Chornomorsk. “Po flasim për grurin ukrainas nga portet ukrainase të kontrolluara nga Ukraina”, tha Paul Toure, drejtor i Institutit Suprem të Ekonomisë Detare (Isemar), duke nënvizuar se Mariupol është i përjashtuar, pasi kontrollohet nga rusët.
“Për këtë arsye nuk po flasim për tregtinë detare por për një zgjidhje ndërkombëtare të krizës ushqimore”, shtoi ai.
Çfarë do të ndodhë me minierat?
Negociatorët braktisën përpjekjet për të pastruar Detin e Zi nga minat e vendosura kryesisht nga ukrainasit për të mbrojtur brigjet e tyre. “Deminimi do të merrte shumë kohë”, shpjegoi OKB-ja, duke sqaruar se anijet pilot ukrainase do t’u hapnin rrugën kamionëve në ujërat territoriale të vendit për të shmangur minat.
Turqia, megjithatë, u deklarua “e gatshme” për të ndihmuar në çminimin. “Në rast nevoje, parashikohet (me marrëveshje) që çminimi mund të bëhet nga një vend i tretë. Turqia është e gatshme të ofrojë ndihmën e saj”, tha Ibrahim Kalin, zëdhënësi i presidencës turke, duke folur për kanalin privat NTV.
Me cilat anije?
Sipas Toure, anijet që do të përdoren do të jenë kryesisht transportuese turke ose greke pasi Greqia, siç kujtoi ai, ka flotën më të madhe. Këto anije mund të transportojnë 20-70,000 tonë secila.
Anije të mëdha evropiane me kontejnerë, produktet e të cilave tashmë janë përpunuar në fabrikat e Ukrainës (miell ose makarona) mund të vihen në dispozicion të ukrainasve.
Këto anije do të inspektohen në Stamboll përpara se të nisen për në Ukrainë, nga përfaqësues të katër palëve, për t’u siguruar që nuk mbajnë armë.
A do të jenë të siguruar itineraret?
Një pjesë e madhe e Detit të Zi dhe Detit Azov nuk mbulohet më nga kompanitë e sigurimeve detare që nga fillimi i luftës. Prandaj, anijet do të kenë nevojë për “mbulim shtesë, i cili mbetet për t’u diskutuar”, shpjegoi Sylvain Godin, nga kompania e risigurimeve Scor.
“Pyetja do të jetë se si siguruesit do të llogarisin rrezikun dhe si do ta marrin atë. Do të duhet të ketë një diskutim se si të organizohet ky korridor (detar), palët të kenë një kuptim të mirë se cilat janë masat e sigurisë, mjetet ushtarake në dispozicion për të siguruar që anijet të kalojnë të sigurta”, shpjegoi ai.
Sa do të kushtojë
Primet shtesë për Detin e Zi arrinin në 5-7% të vlerës së siguruar të anijes, tha Godin, për të dhënë një renditje të madhësisë. Në mënyrë tipike, sigurimi i ngarkesave kushton midis 0,2-0,5% të vlerës së tij, duke arritur deri në 1% për anijet më të vjetra. “Është një sasi e madhe!”, vuri në dukje ai.
“Kur flasim për zonat e luftës, kostoja bëhet rast pas rasti dhe kostot mund të rriten shumë shpej”, tha Mathieu Berurier, drejtori menaxhues i kompanisë së transportit të mallrave Eyssautier Verlingue.
Dhe ekuipazhi?
“Është thelbësore të garantohet siguria e ekuipazheve nëse kjo marrëveshje do të zbatohet shpejt”, komentoi Dhoma Ndërkombëtare e Tregtisë së Transportit (ICS). “Pyetja është (…) se si mund të trajnojmë efektivisht ekuipazhet e anijeve në zonë për të përmbushur afatet,” shtoi ai.
Sa do të zgjasë biznesi?
“Ka ende shumë punë për të bërë”, këmbënguli SHKB.
Sipas ekspertëve të përfshirë në negociata, duhen edhe tre deri në katër javë për të finalizuar detajet dhe për ta bërë marrëveshjen funksionale. Megjithatë, ministri rus i Mbrojtjes konsideroi se është e mundur që procesi të fillojë “brenda ditëve të ardhshme”.
Marrëveshja është e vlefshme për katër muaj, që do të thotë se 8 milionë tonë do të duhet të eksportohen çdo muaj për të zbrazur kapanonet e Ukrainës.
